Koncert

W telawiwskim programie wyruszamy w podróż wstecz: od przejmującego doświadczenia straty, przez oniryczną medytację pamięci i zapomnienia, aż ku dźwiękom pełnego jasnych kolorów, pulsującego życia.

Koncert rozpoczyna utwór DROGA DŌ skomponowany w 2024 roku na zamówienie festiwalu przez polsko-japońską kompozytorkę Ninę Fukuokę, która w swojej twórczości często podnosi temat złożonej tożsamości. Immanentną częścią DROGA DŌ jest praca video jednej z wyróżniających się polskich artystek wizualnych - Aleksandry Ołdak. Warstwa wizualna to próba zbadania procesu kształtowania się pamięci kolektywnej, obejmuje uważnym spojrzeniem utratę tożsamości jako część doświadczenia uchodźców, których współcześnie nazywamy “ludźmi w drodze”. Muzyka Niny Fukuoki sugeruje doświadczenie znużenia i niepewności zarazem oraz uczucie odrealnienia charakterystyczne dla sytuacji granicznych, opierając się w całości na strukturach mikrotonowych - prawie nieuchwytnych i poddawanych nieustannym zmianom.

Dwa utwory wybitnych kompozytorów japońskich XX wieku: Toru Takemitsu i Toshio Hosokawy, obrazują i interpretują motyw drogi jakby zaklętej, zatrzymanej w czasie. Takemitsu w “Itinerant” (fr. wędrując) na flet solo wędruje ku śladom pamięci malując efemeryczne obrazy i medytując nad upływającym czasem. Hosokawa w “Spell Song” (ang. zaklęta pieśń) na obój solo używa podobnych środków wyrazu, poprzez wielotony i glissanda podąża za sugestywną metaforą muzycznej kaligrafii, która ma moc “zaklinania” gestów w czasie i przestrzeni.

Z zatopionej w uważnej refleksji Japonii cofamy się w podróży do Europy Środkowej i muzyki “sprzed katastrofy” kompozytorów żydowskiego pochodzenia - Aleksandra Weprika i Josepha Achrona. Środkowy “Taniec” z tria fortepianowego wykształconego w Warszawie Weprika łączy słowiańską ekspresję z niewypowiedzianą tęsknotą. “Sen” urodzonego w litewskich Łodziejach Josepha Achrona ma wręcz oniryczny charakter, jakby napisany był z inspiracji muzyką Debussy’ego, czy Ravela.

Od snu do jawy i od zapomnienia do życia przeprowadzi nas Tel Aviv Wind Quintet z pomocą utworów Aleksandra Tansmana, Tzvi Avniego i Leo Smita. Trio stroikowe polskiego emigranta w Paryżu - Aleksandra Tansmana - rozpoczyna się niczym wyłaniająca się z przeszłości “suita w dawnym stylu”, aby w ostatniej części czerpać pełnymi garściami z jazzu i żywiołowych rytmów, jakby zasłyszanych u Cola Portera. Kwintet dęty Tzvi Avniego - jednego z najważniejszych twórców muzyki izraelskiej - maluje obraz nowego świata, w którym na pierwszy plan wysuwa się współdziałanie zróżnicowanych muzycznych osobowości i umiejętne łączenie elementów bliskowschodnich z tradycjami europejskimi.

Koncert zakończy sekstet przeznaczony na kwintet dęty i fortepian kompozytora holenderskiego żydowskiego pochodzenia - Leo Smita. Leo Smit jako jedyny z wykonywanych podczas festiwalu kompozytorów zginął w Zagładzie, a jego ostatnia droga wiodła z Amsterdamu do obozu w Sobiborze przy dzisiejszej granicy Polski i Ukrainy. Przywołamy zupełnie zapomniany, przepiękny utwór z 1933 roku, w którym usłyszeć można instrumentacyjną maestrię, feerię barw i pomysłów motywicznych, ale przede wszystkim młodość i nieskrępowaną radość życia.

DROGA DŌ w odsłonie izraelskiej i polskiej w całości przeznaczona jest na instrumenty dęte, z towarzyszącym udziałem fortepianu. Oddech to pierwsza oznaka życia, to grecka psyche, łacińska anima i hebrajska nefesz, czyli dusza. DROGA DŌ w pierwszych dwóch koncertach prowadzi nas tchnieniem jako cząstką duszy ku głębokiej uważności, refleksji i ku celebracji życia.

Ania Karpowicz